Eşit Ücret İlkesi Nedir?

Ayrımcılık Yasağı ile İş Hukuku Açısından Önemi

• Giriş: Eşit Ücret İlkesi ve İş Hukukunda Yeri

Modern iş hukukunun temel taşlarından biri olan eşit ücret ilkesi, işyerinde adaletin ve sosyal barışın sağlanması açısından büyük önem taşır. Aynı işi yapan çalışanlar arasında cinsiyet, etnik köken, yaş, medeni hal gibi nedenlerle ücret farklılığına gidilmesi, hem ayrımcılık yasağına hem de işverenin eşit davranma borcuna aykırıdır.

Bu yazımızda, eşit ücret ilkesinin dayandığı hukuki kaynaklar, işverenin yükümlülükleri, çalışanların hak arama yolları ve uygulamadaki örnekler ele alınacaktır.

• Eşit Ücret İlkesinin Hukuki Dayanakları

Türk Mevzuatında:

• Anayasa m.10 ve m.55

• 4857 Sayılı İş Kanunu m.5 ve m.32

• 657 Sayılı Devlet Memurları Kanunu (kamu personeli için)

Uluslararası Belgelerde:

• ILO 100 No’lu Eşit Ücret Sözleşmesi

• Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi

• Avrupa Sosyal Şartı

• CEDAW (Kadınlara Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Önlenmesi Sözleşmesi)

• Eşit İş Nedir, Eşit Ücret Nasıl Belirlenir?

Burada dikkat edilmesi gereken nokta, yalnızca “aynı iş” değil, “eşit değerde iş” kavramıdır. Eşit değerde işler şunları kapsar:

• Benzer bilgi ve beceri gerektiren işler

• Sorumluluk seviyesi ve iş riski benzer olan pozisyonlar

• Fiziksel ya da zihinsel emek açısından benzer işler

Bir işin diğerinden üstün veya aşağı görülmesi yerine, objektif kriterlere dayalı değerlendirme yapılmalıdır.

• Ayrımcılık Yasağı ve İşverenin Yükümlülüğü

İşveren Ne Yapamaz?

İşveren, aşağıdaki sebeplerle ücret farklılığı yaratamaz:

• Cinsiyet

• Gebelik ya da doğum izni

• Engellilik durumu

• Siyasi görüş, inanç, dil, ırk veya mezhep

• Sendikal faaliyetler

Ayrıca iş sözleşmesinin sona ermesinde dahi bu yasağın gözetilmesi gerekir. İş Kanunu m.5, bu konuda açık ve bağlayıcıdır.

• Eşit Ücret İlkesinin İhlali: Yargı Yolu ve Tazminat

İşçinin Hakları Nelerdir?

• Ücret farkının tahsili (geriye dönük 5 yıl)

• Maddi ve manevi tazminat talebi

• İş sözleşmesinin haklı nedenle feshi

• İspat Yükü

İşçi, eşit değerde iş yaptığı halde daha düşük ücret aldığını belgelerle desteklemek durumundadır. Ancak uygulamada emsal çalışanların bordroları, tanık beyanları, performans raporları gibi delillerle bu ispat mümkün hale gelebilir.

• Uygulamada Sık Karşılaşılan Ayrımcılık Örnekleri

• Aynı pozisyonda çalışan kadın ve erkeğe farklı ücret ödenmesi

• Uzun yıllardır çalışan bir işçiden, yeni işe giren çalışana daha yüksek ücret verilmesi

• Yabancı uyruklu çalışanın düşük ücretle çalıştırılması

• Doğum izninden dönen çalışanın primlerinin düşürülmesi

Bu durumların tamamı, ayrımcılık yasağının ve eşitlik ilkesinin ihlali olarak değerlendirilir.

• Arabuluculuk ve Dava Yolu

Arabuluculuk Süreci

Eşit ücret ilkesine aykırılık iddiasıyla başvuruda bulunmak isteyen işçiler, zorunlu arabuluculuk sürecini işletmek zorundadır. Bu aşamada anlaşma sağlanamazsa iş mahkemelerinde dava açılabilir.

Dava Aşaması

• Belirsiz alacak davası açılarak ücret farkı ve tazminat talep edilebilir.

• Yargıtay içtihatlarına göre, eşit değerde iş yapan işçiye düşük ücret verilmesi ayrımcılık teşkil eder.

•  Sonuç: Eşit Ücret, Sadece Bir Hak Değil; Aynı Zamanda Bir Hukuk İlkesidir

Eşit ücret ilkesi, yalnızca bir işçi hakkı değil, aynı zamanda hukukun üstünlüğüne dayalı sosyal bir düzenin gereğidir. İşverenlerin bu alandaki sorumlulukları, çalışanların ise hak arama yolları açık ve nettir.

Bu konularda profesyonel hukuki destek almak veya uyuşmazlık yaşadığınız işverenle çözüm süreci başlatmak isterseniz, bizimle iletişime geçebilirsiniz.